Zwyczaje weselne, polskie obrzędy związane z ceremonią ślubu i weselem

Błogosławieństwo, wykupiny

Według staropolskiej tradycji zwyczaju, zanim wyruszono do kościoła, w domu panny młodej zbierała się cała rodzina oraz wszyscy zaproszeni goście. Wiązało się to ze zwyczajowym opuszczaniem domu rodzinnego po ślubie przez pannę. Sam obrzęd celebrowali ongiś najstarsi z obu rodów, później przyjęło się, że czynią to rodzice narzeczonych. Młodzi klękali przed nimi, dziękując za wychowanie i miłość, którą otrzymali w ciągu swojego dotychczasowego życia. Otrzymywali błogosławieństwo poprzez znak krzyża kreślony na ich na czołach, pokropienie wodą święconą, pocałunek. Oznaczało to aprobatę dla ich związku i życzenie pomyślności w życiu, zarówno duchowej, jak i materialnej. Błogosławieństwo rodziców towarzyszy młodej parze do dnia dzisiejszego. Niektórzy uważają je za niemodne, ale dla osób wierzących błogosławieństwo Młodej Pary jest szczególnie ważnym, symbolicznym wydarzeniem, a słowa wypowiadane przez rodziców stanowią źródło łaski i wsparcia na całe wspólne życie małżonków.

W niektórych regionach Polski praktykowany jest zwyczaj, w którym to pan młody przyjeżdża do domu swej wybranki wraz z rodzicami i kapelą weselną, aby ją odebrać, a chodzi tutaj o tzw. „wykupiny” lub "wywodziny". Odbywa się to na zasadzie licytowania z druhnami i wiąże się ze składaniem różnych propozycji, które mają skłonić kobiety do przyprowadzenia narzeczonej. Tego typu obrzędom często towarzyszą też różne zabawne przyśpiewki.

Droga do kościoła, "bramy"

Swego czasu do ślubu jechał orszak ślubny; w pierwszym pojeździe, dawniej powozie, jechali państwo młodzi wraz z ojcem panny młodej i matką pana młodego. Zaraz za nimi podążali: matka panny młodej, ojciec pana młodego oraz świadkowie, dziadkowie, rodzice chrzestni oraz krewni a na końcu znajomi. Taki orszak jechał do kościoła a potem na wesele.

W niektórych regionach Polski drogę do kościoła parze młodej nadal mogą urozmaicać tzw. "bramy". Znajomi narzeczonych, sąsiedzi, blokują drogę poprzez wielokrotne, unikalne przeszkody, stawiane najpierw na drodze pana młodego do panny młodej, a później młodej pary do kościoła i sali weselnej. Czasami sami Młodzi inspirują innych, zamawiając pomysłowe, okraszone humorystycznymi przyśpiewkami "posterunki" 🙂 Orszak może udać się dalej, kiedy pan młody wykupi się wódką - ten zazwyczaj posyła swoją prawą rękę, świadka, starostę weselnego... Ilość takich przymusowych postojów może świadczyć o sympatii do młodej pary.

Do kościoła pierwszy wchodzi pan młody prowadzony przez matkę oraz świadkowie i wszyscy oczekują na wejście panny młodej. Narzeczoną do kościoła wprowadza ojciec i oddaje w ręce pana młodego. Dziś coraz częściej spotyka się, że młodzi wchodzą razem (koniecznie kobieta po prawej stronie swego mężczyzny) a za nimi świadkowie.

Ceremonia ślubna, składanie życzeń

Co Bóg złączy, człowiek niech nie rozdziela - czyja ręka będzie na wierzchu, gdy ksiądz przykryje dłonie małżonków stułą, do tego w małżeństwie zawsze będzie należało ostatnie słowo (czyli to jego będzie na wierzchu). W trakcie ceremonii mądra kobieta zawsze zadba też o to, aby to ona okręciła sobie męża wokół palca (odwracając się od ołtarza do wyjścia) a nie odwrotnie 🙂

Po przysiędze małżeńskiej i zakończeniu mszy świętej Młoda Para opuszcza kościół i... obsypywana jest monetami lub ryżem, kwiatami, cukierkami - ma to symbolizować dobrobyt w ich przyszłym życiu. Jak głosi tradycja, kto z nowożeńców uzbiera więcej monet, ten będzie zarządzał domowym budżetem. Bywa, że goście zaopatrzeni są w wystrzeliwane tuby ze sztucznymi płatkami kwiatów lub konfetti albo też puszczają bańki mydlane, co wygląda bardzo oryginalnie.

Później zazwyczaj następują życzenia (czasami są one przenoszone przed salę weselną lub - w razie niepogody - do jej wnętrz). Najpierw życzenia powinni sobie złożyć nowożeńcy, później świadkowie, rodzice, dziadkowie, krewni i przyjaciele; ale jak uczy życie, w praktyce nie zawsze jednak wszystko bywa tak "uporządkowane" 🙂

Młoda Para wraz z orszakiem ślubnym udaje się na przyjęcie weselne. Koniecznie pamiętajmy, aby zadbać o to, by każdy z gości miał zapewniony transport na przyjęcie weselne (najlepiej wybrać osobę, która pokieruje rozmieszczeniem gości w poszczególnych pojazdach). Nowożeńcy nie muszą się śpieszyć - "ładniej" wygląda, kiedy są witani przez swoich gości na dziedzińcu domu weselnego, niż gdy sami czekają na wszystkich przybywających.

Powitanie chlebem i solą, toast

Kilka dawnych zwyczajów poprzedzających rozpoczęcie przyjęcia weselnego przetrwało do dnia dzisiejszego. Do takich  niewątpliwie należy powitanie chlebem i solą, powitalna lampka szampana, po wypiciu której należy kieliszek rzucić za siebie. Ta staropolska tradycja w różnych regionach kraju może to wyglądać nieco inaczej. Czasami młodzi dostają też dwa kieliszki, jeden z wodą, a drugi z wódką i mają go wypić do dna, niezależnie na który z napojów trafią. Najczęściej jednak para młoda częstuje się nawzajem chlebem posypanym solą oraz wypija lampkę szampana, a następnie wyrzuca kieliszki za siebie, które mają się jak najdrobniej potłuc. Cały rytuał ma im przynieść szczęście i dobrobyt, a sól zgodnie z symboliką dodatkowo ma zapewnić trwałość ich związku.

Nadal często spotykanym zwyczajem jest przenoszenie panny młodej przez próg. Kiedyś symbolizowało to wprowadzenie młodej żony do wspólnego domu i pokazanie jej, że jest od teraz jego panią.

Pierwszy taniec, symboliczne krojenie tortu, oczepiny

Pierwszy taniec Młodej Pary to nieodłączny element każdego wesela, który tradycyjnie rozpoczyna zabawę. Jest to ten krótki moment, kiedy Młodzi na chwile mogą zapomnieć o wszystkim, co dzieje się wokół, uspokoić emocje i skupić wyłącznie na sobie. Oddać się refleksji nad tym, co przed chwilą wydarzyło się w kościele, lub wymienić czułe i radosne słowa. Tradycja ta wywodzi się zarówno ze zwyczaju otwierania bali uroczystym tańcem (w tradycji polskiej polonezem, wywodzącym się z tańców ludowych z drugiej połowy XVI wieku, lub, najbardziej rozpowszechnionym w tradycji europejskiej, walcem wiedeńskim) oraz z symboliki zawarcia związku między małżonkami - obecnego pod różną postacią od początku cywilizacji.

Symboliczne krojenie tortu podobnie jak i oczepiny pojawiają się przeważnie około północy i są obowiązkowymi punktami niemal każdego przyjęcia weselnego. Wspólne krojenie tortu przez nowożeńców ma zapewnić im szczęśliwe i pełne słodyczy życie w małżeństwie. Pierwsze kawałki kroją Młodzi dla siebie nawzajem, potem tortem dzielą się z gośćmi weselnymi. Dziś coraz częściej tort podaje się dużo wcześniej, bardziej jako deser niż jako zwieńczenie wieczoru. W tym punkcie tradycja bardzo rozmija się z zasadami zdrowego żywienia 🙂

Oczepiny zaś symbolizują koniec wolności i beztroskiego życia w pojedynkę. Kiedyś Pannie Młodej ścinano warkocz a na głowę wkładano czepiec - wyraźny znak, że oto panna przechodzi do grona mężatek.

''Pannę Młodą prowadzono do bocznej izby, śpiewając przy tym pieśń o chmielu. Następnie druhny zdejmowały z głowy Panny Młodej wianek, ścinano jej warkocz lub skracano włosy, a starsze zamężne kobiety nakładały czepiec. Następnie kobiety wyprowadzały Panią Młodą, nakrytą białą płachtą, na środek izby, gdzie panny podejmowały próbę odbicia Pani Młodej, a gospodynie i gospodarze jej bronili. Następnie Panna Młoda musiała wkupić się w grono gospodyń - udowodniwszy, że posiada wystarczające umiejętności. Kiedy te uznały, że Panna Młoda jest godna wejścia w ich grono, zaczynały zbiórkę na czepiec."

Dzisiaj Panna Młoda rzuca welonem lub bukietem, a pan młody muszką lub krawatem i w dalszej kolejności odbywają się już różne zabawy i konkursy, w których biorą udział panny, kawalerowie oraz pozostali goście.

Podziękowania dla Rodziców

To miły i wzruszającym moment, kiedy to Młoda Para dziękuje swoim rodzicom za troskę i trud wychowania oraz pomoc przy organizacji ślubu. Podczas tej wyjątkowej chwili, zazwyczaj po oczepinach, nowożeńcy wręczają swym rodzicom kwiaty oraz specjalnie przygotowane dla nich upominki, a następnie odbywa się ich wspólny taniec przy specjalnie wybranej piosence. Nawet, jeśli jest to nieśmiertelny przebój Urszuli Sipińskiej "Cudownych rodziców mam”, łza się w niejednym oku zakręci...

Zmieniają się czasy, zmieniają się ludzie. Zmieniają się też weselne zwyczaje. Niektóre z dawnych tradycji weselnych w ogóle zaginęły, inne zmieniły swój kształt i charakter. Zmieniły się słowa przysięgi małżeńskiej, sposób udzielania ślubów, zapraszania na nich gości... Czy ktoś dzisiaj pamięta o korowaju weselnym, pieczonym jedynie przez matki chrzestne, który wymagał do przygotowania wody z siedmiu rzek? A kto muzykalnych igrców weselnych?

Każdy z nas może dokonywać własnych wyborów, kształtować swoją przyszłość według swoich pragnień i wyobrażeń. Nie zapominajmy o tradycji, dzięki niej możemy kontynuować zwyczaje, które są elementem historii naszych przodków, a tym samym coraz lepiej rozumieć skąd się wywodzimy, kim jesteśmy. Górnolotnie? Może...

Zdjęcia z uroczystości Anny i Krzysztofa: "Foto-Primo" • Fotografia Ślubna • Portretowa • Artystyczna

Pixabay, Pinterest